Yabancı Fonlar Kenya Tarihini Yeniden mi Yazıyor?
Sessiz Bir Yeniden Yazım: Kenya'da Tarih Kimin Kaleminde?
Kenya'nın kültürel kalbi olarak kabul edilen Lamu Adası’nda, uluslararası fonlarla restore edilen bir müze, büyük bir tartışmanın merkezine oturdu. Lamu Müzesi'nde yapılan değişiklikler, yalnızca duvarlara asılan eserleri değil, Kenya tarihinin kolektif hafızasını da etkiliyor. Yerel halk ve tarihçiler, “Bizim hikâyemiz siliniyor mu?” diye soruyor.
Lamu Müzesi'ndeki Değişim: Osmanlı’dan Oman’a
Lamu Müzesi, 2023 yılında Umman Sultanlığı’nın mali desteğiyle kapsamlı bir tadilattan geçti. Ancak bu restorasyonun ardından sergi alanında dramatik bir dönüşüm yaşandı: Geleneksel Kenya topluluklarını anlatan Pokomo, Orma ve Boni halklarının sergileri ortadan kalkarken, yerini Oman etkisiyle şekillenmiş, Orta Doğu temalı anlatılar aldı.
Ziyaretçiler artık Oman tarzı mimari öğelerle, Umman kıyafetleriyle ve dış etkileri öne çıkaran hikâyelerle karşılaşıyor. Lamu yerlilerinden biri şöyle diyor:
“Burası artık bizim müzemiz değil, bir yabancı anlatının sahnesi.”
Dış Fonlar ve Kültürel Egemenlik: Tehlikeli Bir Eşik mi?
Bu olay, yalnızca bir müze örneğiyle sınırlı değil. Kenya’da çok sayıda kültürel ve tarihî proje, yabancı hükümetler veya fon kuruluşları tarafından finanse ediliyor. Bu fonlar, çoğu zaman iyi niyetle sunulsa da, beraberinde şu riskleri taşıyor:
- Anlatı Tekelleşmesi: Tarih, belirli bir coğrafyanın değil; onu anlatanların bakış açısıyla şekilleniyor.
- Kimlik Kayıpları: Yerel halkın kültürel kimliği, sessizce fonların gölgesinde silikleşiyor.
- Tarihsel Çarpıtmalar: Kaynak sağlayan ülkelerin tarihsel etkisi, gerçeklikten daha baskın hâle gelebiliyor.
Eleştiriler ve Alternatifler: “Tarih Bizimle Yazılmalı”
Kenyalı akademisyenler ve aktivistler, tarih yazımının dışa bağımlı hale gelmesinden duydukları kaygıyı dile getiriyor. Özellikle Lamu’daki değişiklikler, UNESCO koruması altında olan bu kültürel mirasın asli kimliğini kaybettiği yönünde endişeler yaratıyor.
Önerilen çözüm yolları şunlar:
- Yerel Katılımın Güçlendirilmesi: Tüm kültürel projelerde yerel toplum temsilcilerinin söz hakkı olması sağlanmalı.
- Şeffaf Fon Politikaları: Kaynak sağlayan ülkelerin niyetleri, içerikler üzerinden değil açık anlaşmalarla duyurulmalı.
- Ulusal Kültürel Ajansların Güçlendirilmesi: Devlet, kültürel mirasını korumada daha aktif bir rol üstlenmeli.
Son Söz: Tarih Kalemini Kim Tutar?
Bir ülkenin tarihi, yalnızca geçmişin anlatımı değil, geleceğin pusulasıdır. Kenya’nın yaşadığı bu süreç, bize bir kez daha şunu hatırlatıyor:
“Tarih yazmak bir güç meselesidir. Ama o gücün, o toprakların gerçek sahiplerinde olması gerekir.”
Kenya gibi köklü geçmişe sahip ülkelerin, kültürel özerkliklerini ve tarihsel miraslarını korumaları; dış yardımların gölgesinde değil, kendi ışıklarıyla yollarını aydınlatmaları gerekir.
Görüşlerinizi bizimle paylaşın:
Yabancı fonlarla şekillenen tarih projeleri sizce kültürün zenginleşmesini mi sağlar yoksa yozlaşmasını mı? Yorumlarınızı aşağıya yazabilirsiniz.