İrlanda parlamentosu (Oireachtas) son dönemde uluslararası hukuka aykırı kabul edilen İsrail’in Batı Şeria ve Doğu Kudüs’teki işgal bölgelerindeki yerleşim birimlerinden yapılan ticareti yasaklamak için harekete geçmeye çağrılmış durumda. Bu çağrı, sembolik olmanın ötesinde güçlü bir siyasi duruşun ifadesi; ancak muhalefet partileri, hükümetin yavaş ve seçici davranmakla eleştiriyor.
İrlanda’nın Vicdani Duruşu: Uluslararası Hukuk, Yerleşimler ve Ticaret Politikası
İrlanda’nın politik manzarasında, insan hakları ve uluslararası hukuka verdiği önem uzun yıllardır güçlü bir ezgi gibi varlığını koruyor. Bu bağlamda, Occupied Territories Bill (İşgal Altındaki Bölgeler Yasası) adıyla anılan yasa tasarısı, sadece bir siyasi öneriden ibaret değil; İrlanda’nın değer sisteminin, kendi parlamentosunda somut bir eyleme dönüşme çabasıdır. Bu yasa, işgal altındaki Filistin topraklarındaki yerleşim birimlerinden gelen hem mal hem de hizmet ticaretini yasaklamayı hedefliyordu.
Bu girişim, 2018 yılında Senatör Frances Black tarafından başlatılmıştı. Yasa, suç teşkil eden ekonomik faaliyetlere karşı caydırıcı önlemler – para cezaları veya hapis cezası – getirmeyi öngörüyordu. Ancak tasarının ilerlemesi, İrlanda hükümetleri tarafından yıllarca ertelendi, yasal riskler ve uluslararası baskılar, süreci karmaşıklaştırdı.
Neden Hükümet Yavaş Davranıyor?
Muhalefet, hükümeti “ayağı yavaşlatmakla” suçluyor. Bu eleştirinin merkezinde ise ticaretin yalnızca mal (goods) ile sınırlı kalacak bir yasa tasarısı var. Orijinal tasarıda hem mal hem hizmet ticareti hedefleniyordu; ancak mevcut hükümet, hizmet ticaretinin yasaklanması konusunda temkinli.
Tánaiste (başbakan yardımcısı) Simon Harris, hizmetlerin dahil edilmesinin “yasal olarak uygulanabilir olmayabileceğini” belirtiyor. Bu çekince, bazı siyasetçiler ve kampanyacılar tarafından “oyunun incelikli bir yavaşlatma stratejisi” olarak yorumlanıyor.
Ayrıca, hükümetin Avrupa Birliği (AB) düzeyinde yasal sınırlamalar konusunda endişeleri bulunuyor. İrlanda, AB ticaret kurallarını ihlal etme riskiyle karşı karşıya kalmamak istiyor.
Muhalefet ve Sivil Toplum Baskısı
Muhalefetteki partiler – özellikle Yeşiller, Sinn Féin ve İşçi Partisi – yasayı daha da güçlü hale getirmek için baskı uyguluyor. Özellikle Senatör Frances Black, yasa tasarısının sulandırılmaması gerektiğini vurguluyor.
İşçi Partisi lideri Ivana Bacik, hem mal hem hizmet ticaretinin yasaklanmasını istiyor ve hükümete “şimdi adım atılması” çağrısı yapıyor.
Sivil toplum örgütleri de bu konuda aktif: Trócaire ve Sadaka (İrlanda-Filistin İttifakı) gibi kuruluşlar, yasa tasarısını destekleyen kampanyalar yürütüyorlar. Amnesty International ise İrlanda’yı, “korku söylemlerine teslim olmadan” kararlı davranmaya davet ediyor.
Uluslararası Hukuk ve Yasal Zemin
Yasa savunucularının temel argümanı, uluslararası hukukun ve özellikle Uluslararası Adalet Divanı (ICJ) görüşlerinin bu tür bir yasa için meşru bir zemin sağladığıdır. ICJ, İsrail yerleşimlerinin işgal altındaki Filistin topraklarında uluslararası hukuka aykırı olduğunu belirtmiş; bu da devletlere “yerleşimlerle ekonomik ilişkilerden kaçınma” yükümlülüğü verme potansiyeli taşıyor.
Ayrıca, İrlanda İçişleri ve Ticaret Komitesi’nin ön hazırlık değerlendirmesinde, yasanın şirketlere hukuki netlik getirebileceği vurgulanmış. Bu, bazı uzmanlara göre yararlı bir düzenleme: Belirsizlik yerine net bir yasal çerçeve sunarak şirketlerin riskini azaltmak.
Dış Baskılar ve Jeopolitik Riskler
İrlanda hükümetinin duraksamasında yalnızca yasal kaygılar değil, aynı zamanda uluslararası baskılar da rol oynuyor. Bazı ABD’li politikacılar ve iş çevreleri, yasanın ekonomik ve diplomatik yansımaları olabileceği uyarısında bulunuyor.
Ayrıca, İrlanda’nın AB içindeki izolasyonu riski de var: Simon Harris, Avrupa’nın diğer ülkelerini de benzer adımlar atmaya çağırıyor. Bu şekilde, İrlanda’nın yalnız bir aktör olarak değil, AB çapında bir öncü konumda hareket etmesi hedefleniyor.
Muhalefet ise bu gecikmeleri siyasi irade eksikliği olarak yorumluyor. Bazı muhalefet sesleri, hükümeti “sözcük düzeyinde destek verecek ama gerçek bir eylemden kaçınacak” bir yaklaşım benimsemekle suçluyor.
Eleştiriler ve Zorluklar
Yasanın tam kapsamlı olması gerektiğini savunanlar, mal ticaretine ilişkin yasa ile hizmetlerin hariç tutulmasının yetersiz olduğunu söylüyor. Gerçekten de, İrlanda’nın İsrail ile ticaretinde hizmetler önemli bir paya sahip; bu nedenle sadece mal yasağı, bazı sivil toplum aktörlerine göre gerçek “ekonomik kısıtlama”yı sağlamıyor.
Diğer yandan, hükümetin karşı argümanı da güçlü: uluslararası ticaret hukukuna uygunluk ve AB içi yükümlülükler. Bu ikilem, yasanın şekillenmesinde kritik bir düğüm noktası oluşturuyor.
Sembolizm ve Stratejik Mesaj
Her ne kadar İrlanda’nın İsrail yerleşimlerinden aldığı ticaret maddi olarak sınırlı (örneğin tarımsal ürünler: hurma, zeytin, odun) olsa da, bu yasa sadece ekonomik değil sembolik bir hamle olarak büyük önem taşıyor.
İrlanda, bu adımla uluslararası hukukun üstünlüğüne, işgal altındaki Filistin topraklarına saygıya ve insan haklarına dair güçlü bir mesaj veriyor. Bu tür bir duruş, hem iç siyasette hem de dış ilişkilerde İrlanda’nın kimliğini şekillendiriyor: küçük bir devlet, ama adalet ve hukukun sesi olarak kendini konumlandırıyor.
Sonuç: Taviz mi, Cesaret mi?
İrlanda’nın bu konudaki hamlesi, cesur bir duruşu yansıtmakla birlikte, iç politikada ve uluslararası arenada test ediliyor. Muhalefet, hükümetin yasanın tam kapsamını gözetmeden “sadece mal” bazlı bir yaklaşımı benimsemesinin, bir tür taviz olduğunu savunuyor. Diğer yandan hükümet, yasal ve stratejik dengeyi korumaya çalışıyor; AB ile uyumu sağlamak, yasal riskleri minimuma indirmek istiyor.
Bu mücadelede kritik nokta şu: İrlanda, sadece bir ticaret düzenlemesi değil, uluslararası hukuka uygunluk, vicdanlı siyaset ve stratejik liderlik iddiasıyla hareket ediyor. Muhalefetin ısrarı ve sivil toplumun baskısı, bu iddianın pratiğe dönüşmesinin “zaman meselesi” olduğunu gösteriyor. Devamı 👈